Dziedziczenie majątku zmarłego często wzbudza wątpliwości, zwłaszcza jeśli nie pozostawił on po sobie testamentu. Kto po kim dziedziczy i jaką część majątku otrzyma?
Dziedziczenie ustawowe a testamentowe
O dziedziczeniu testamentowym mówimy wtedy, gdy zmarły pozostawił po sobie ważny testament. W przypadku braku tego typu dokumentu lub gdy jest on nieważny bądź osoby powołane do dziedziczenia z pewnych powodów nie mogą lub nie chcą być spadkobiercami, wtedy rozwiązaniem sytuacji jest dziedziczenie ustawowe. Jego przepisy są określone w Kodeksie cywilnym. Warto podkreślić, że były małżonek spadkodawcy lub małżonek będący z nim w separacji w chwili jego śmierci, nie podlegają dziedziczeniu ustawowemu.
Zasady dziedziczenia ustawowego
Do dziedziczenia ustawowego powołani są krewni zmarłego. W pierwszej kolejności są to zstępni, czyli dzieci spadkodawcy oraz małżonek. Dziedziczą oni majątek po równo, jednak małżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całego majątku zmarłego. W przypadku, gdy jedno z dzieci zmarłego nie żyje, jego część przypada jego zstępnym, czyli dzieciom lub – jeśli dzieci nie żyją – wnukom.
Jeśli zmarły nie miał dzieci, to jego majątek jest dzielony między małżonka oraz rodziców spadkodawcy, przy czym każde z rodziców otrzymuje równą część majątku (1/4), a małżonek 1/2. Gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie żyje, wtedy jego część przypada rodzeństwu zmarłego – także w równej części. W przypadku śmierci jednego z rodzeństwa, należna mu część majątku przechodzi na jego zstępnych, czyli dzieci – lub jeśli te nie żyją – wnuki.
W sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił po sobie dzieci, a jego małżonek, rodzice oraz rodzeństwo nie żyją, majątek w równej części przypada dziadkom spadkodawcy. Jeśli jedno z dziadków nie żyje, należna mu część majątku przechodzi na jego potomków. W przypadku ich braku ta część majątku jest dzielona równo na pozostałych dziadków zmarłego.
Jeśli zmarły nie miał krewnych, majątek może odziedziczyć jego pasierb. Musi być jednak spełniony pewien dodatkowy warunek – pasierb musi być sierotą, żadne z jego rodziców nie może żyć w chwili postępowania spadkowego po spadkodawcy.
Kiedy spadek dziedziczy gmina?
Jeśli spadkodawca nie miał rodziny i pasierbów, wtedy jego majątek przypada gminie będącej ostatnim miejscem zamieszkania zmarłego. Gdy miejsce to jest niemożliwe do ustalenia lub gdy zmarły mieszkał poza granicami Polski, wtedy jego majątek należy się Skarbowi Państwa.